5. ZABURZENIA PSYCHOSOMATYCZNE

INFORMATOR

 o zaburzeniach i chorobach psychicznych oraz o pomocy medycznej dostępnej w województwie zachodniopomorskim

Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego

Wydział Współpracy Społecznej

opracowanie merytoryczne

lek.med. Joanna Adamiak

Zaburzenia psychosomatyczne

Psychosomatyka to termin wprowadzony po raz pierwszy w 1818 roku przez J. Ch. Heinrotha, niemieckiego profesora psychiatrii. Dotyczy holistycznego (całościowego) podejścia do człowieka. Łączy psyche (psychikę) z somą (ciałem). Psychosomatyka rozpatruje zależności psychofizyczne, czyli to, w jaki sposób czynniki psychiczne wpływają na organizm człowieka oraz odwrotnie. W ujęciu psychosomatycznym znaczenie mają osobowość i cechy człowieka, środowisko i czynniki adaptacyjne, sytuacyjne oraz stres.

Stan psychiczny może mieć wpływ na nasze samopoczucie fizyczne, stan skóry, włosów i paznokci. Stres powoduje m.in. takie objawy jak suchość w gardle, osłabienie odporności, brak energii, bóle ciała, znużenie, osłabienie apetytu, dolegliwości trawienne, tj. wzdęcia, biegunki, zaparcia, bóle brzucha. Częste choroby psychosomatyczne to:

• choroba wrzodowa żołądka,
• choroby układu krążenia,
•  
• zaburzenia układu oddechowego (duszności, astma, kaszel),
• choroby z grupy dermatologicznej (atopowe zapalenie skóry, łysienie plackowate),

• świąd skóry),

• zaburzenia snu i odżywiania,

• migreny i inne zaburzenia neurologiczne (mrowienia, drżenia, zaburzenia widzenia, równowagi, słuchu),

• zaburzenia układu moczowo-płciowego (częstomocz, parcie na pęcherz),
• zaburzenia układu pokarmowego (biegunki, zaparcia).

Postawienie odpowiedniej diagnozy oraz leczenie zaburzeń psychosomatycznych nie jest łatwe. Często bywa, że zanim człowiek trafi do psychiatry, psychologa czy psychoterapeuty, spędzi wiele czasu, chodząc od specjalisty do specjalisty z wieloma różnymi objawami i nie uzyskując zadowalającej poprawy. Brak ustąpienia objawów zgłaszanych i leczonych przez innych specjalistów może sugerować psychogenne podłoże choroby (tj. wynikające z psychiki).

Przykłady objawów somatycznych, wynikających ze stresu:

• szumy uszne powodowane zmniejszonym przepływem krwi oraz niższą zawartością tlenu, co powoduje "stres mózgu" oraz niedotlenienie naczyń, które jest przenoszone do ucha wewnętrznego. Stres wywołuje także napięcie mięśni przykręgosłupowych oraz szczękościsk, które mogą przyczyniać się do niedokrwienia i szumów usznych;
• zawroty głowy, zaburzenia pamięci, koncentracji uwagi będące skutkiem zaburzeń krążenia w mózgu wywołanych przez stres;
• zespół Prinzmetala (kardiomiopatia Takotsubo, zespół złamanego serca); gra hormonów stresu powoduje zwiększenie napływu wapnia, który reguluje skurcz komory, do serca - przy braku prawidłowego przepływu wapnia serce zwalnia, a jego ukrwienie jest nieprawidłowe; analiza naukowców z Cleveland Clinic opublikowana w lipcu 2020 r. pokazała, że pandemia COVID-19 i jej skutki, tj. kwarantanna, izolacja społeczna, osłabienie ekonomiczne, miały wpływ na wzrost występowania kardiomiopatii takotsubo;
• refluks, zgaga, zapalenie trzustki - w stresie kurczą się drogi żółciowe, wówczas żołądek i dwunastnica nie otrzymują porcji żółci, która jest potrzebna do trawienia, przy braku żółci żołądek trawi pokarm, zwiększając produkcję kwasu żołądkowego, którego nadmiar może powodować refluks, zgagę, ssące bóle, zarzucanie kwasu do trzustki, to z kolei może spowodować jej zapalenie, a przy długo utrzymującym się stresie, nawet nowotwór trzustki;
• IBS – zespół jelita nadwrażliwego: stres powoduje skurcz jelit, co skutkuje zaburzeniami perystaltyki; możliwe są zaparcia, biegunki, nagromadzenie gazów skutkujące wzdęciami, bólami brzucha;
• hormony czułe na stres – stres może stanowić częstą przyczynę niepłodności, wynika to m.in. ze zwiększonego poziomu kortyzolu, tzw. "hormonu stresu", powodującego odkładanie się tkanki tłuszczowej produkującej estrogeny, których wysoki poziom utrudnia zajście w ciążę;
• świąd skóry, wysypka, zaczerwienienie, obrzęk, łuszczenie, suchość; stres jest tzw. kofaktorem alergii, czyli pośrednio wpływa na wywoływanie wymienionych objawów; stres podwyższa poziom kortyzolu, ten z kolei obniża odporność organizmu, osłabia odpowiedź immunologiczną i powoduje pojawienie się alergii.